Tarihsel Gelişim
Türkiye’de 1980’li yıllarda başlayan dışa açık politikalar ile ihracat büyük önem kazanmıştır. Bu süreçte ihracatın desteklenmesi görevi 1987 yılında kurulan Türk Eximbank tarafından üstlenilmiştir.
Türk Eximbank, 31 Mart 1987 tarih ve 3332 sayılı Kanunun Bakanlar Kurulu’na verdiği, Devlet Yatırım Bankası’nı mal ve hizmetlerin ithalat ve ihracatı ile yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinin, dış yatırımların ve yurt içi yatırım malı imalat ve satışının kredilendirilmesi, finansmanı, desteklenmesi, sigorta ve garanti edilmesi konularında yeniden düzenleme yetkisine istinaden, 87/11914 sayılı Kararname ile belirlenen esaslar dâhilinde; Devlet Yatırım Bankası’nın özel hukuk hükümlerine tabi bir Anonim Şirket haline dönüştürülmesi ile kurulmuştur. Türk Eximbank uluslararası sınıflandırmaya göre resmi ihracat destek kuruluşu olarak 1987 yılında faaliyete geçmiş ve 1988 yılı başında programlarını fiilen uygulamaya başlamıştır.
Türkiye’nin tek resmi ihracat destek kuruluşu olan Bankanın amaçları:
- ihracatın geliştirilmesi,
- ihraç edilen mal ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi,
- ihraç mallarına yeni pazarlar kazandırılması,
- ihracatçıların uluslararası ticarette paylarının artırılması ve girişimlerinde gerekli desteğin sağlanması,
- ihracatçılar ile yurt dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet gücü ve güvence kazandırılması,
- yurt dışında yapılacak yatırımlar ile ihracata yönelik yatırım malları üretim ve satışının desteklenerek teşvik edilmesidir.
Türk Eximbank, bu amaca yönelik olarak ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları, döviz kazandırıcı hizmet sunan firmaları ve yurt dışında faaliyet gösteren müteahhit ve girişimcileri kısa, orta ve uzun vadeli nakdi kredi, sigorta ve garanti programları ile desteklemektedir.
Zaman içinde Türk Eximbank’ın ihracatın finansmanındaki rolü giderek artmıştır. Bunun en önemli nedenleri; Türkiye’nin dünya ticaretini düzenleyen uluslararası kuruluşlara karşı yükümlülükleri çerçevesinde ihracata doğrudan teşviklerin kaldırılması ve 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği ile beraber Türkiye’nin, AB’nin ticaret ve rekabet politikalarına uyum sağlamayı taahhüt etmesidir. Bu gelişmelerin sonucu olarak ihracatın kredi, garanti ve sigorta programları aracılığıyla finansmanı, Türk ihracatçılarının uluslararası piyasalarda rekabet güçlerinin artırılabilmesi açısından en önemli unsur olmaya başlamıştır.
Banka’nın kuruluşunu düzenleyen 87/11914 sayılı Kararname ekinde yer alan Esaslar, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve bankacılık mevzuatında gerçekleşen değişiklikler ile Türk Eximbank’ın kuruluşundan bugüne kadar geçen sürede yaşanan ekonomik ve finansal gelişmeler neticesinde Banka’nın faaliyet konularında yapılması gereken kimi değişikliklerin mevzuata yansıtılması amacıyla hazırlanan ve 23 Şubat 2013 tarihli Resmi Gazete’de, 2013/4286 sayılı Bakanlar Kurulu kararı eki olarak yayımlanan “Türkiye İhracat Kredi Bankası Anonim Şirketinin Kuruluş ve Görevlerine İlişkin Esaslar” aracılığı ile yürürlükten kaldırılmıştır. Bankanın faaliyet esasları hâlihazırda 2013/4286 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki esaslar ile belirlenmektedir.
Türk Eximbank’ın Kuruluş Kanunu’na 3659 sayılı Kanun ile eklenen 4/C maddesi ve 4749 sayılı Kanunun 10. maddesi uyarınca, Banka’nın kredi, sigorta ve garanti faaliyetlerini yerine getirirken, politik riskler nedeniyle uğradığı zararların Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılanması hükme bağlanmıştır.
3332 sayılı Kanun’un 2. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Bankanın ilgili olduğu Bakanlık, Cumhurbaşkanlığı kararı ile belirlenecektir. Bu çerçevede, Türk Eximbank 15 Temmuz 2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı’nın 2018/1 sayılı Genelgesi ile Ticaret Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir.
yasal düzenleme2021 yılında yapılan yasal düzenleme ile Türk Eximbank’a faaliyetlerini daha etkin yürütebilmesi ve ihracatın desteklenmesine ayırdığı kaynakların daralmasının önüne geçilmesi adına kimi muafiyet ve istisnalar tanınmıştır.
Son olarak 6 Kasım 2021 tarihli ve 31651 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4 Kasım 2021 tarih ve 7341 sayılı Kanun’un 8 inci maddesi ile 3332 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesi değiştirilmiş ve söz konusu maddeye (D) bendi eklenmiştir. Belirtilen değişiklik ile Banka’ya faaliyetlerini daha etkin yürütebilmesi ve ihracatın desteklenmesine ayırdığı kaynakların daralmasının önüne geçilmesi adına kimi muafiyet ve istisnalar tanınmıştır.
